پرداخت کاری سطح یا پولیش کاری عملیاتی است که برای صاف کردن و صیقل دادن سطح بسیاری از مواد از جمله فلزات انجام می‌شود. هر چه پولیش کاری با دقت و مهارت بیشتری انجام شود، نتیجه کار بهتر خواهد بود. نکته مهم اینجاست که برای هر نوع فلزی، روش مختلفی جهت پولیش کاری وجود دارد.
پرداخت کاری سطح و پولیش مرحله آخر تولید فلزات است و مزایای بسیار زیادی به همراه دارد. پولیش کاری به جز صاف‌کردن سطح فلزات برای جلوگیری از اکسیداسیون و خوردگی آن‌ها نیز انجام شده و طول عمر فلزات را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
پولیش کاری چیست؟
Surface finishing که با نام پرداخت یا پولیش کاری شناخته می‌شود یکی از مهم‌ترین مراحل تولید فلزات مختلف است که آن‌ها را برای کاربردهای مختلف، آماده می‌کند. پولیش کاری تأثیر بسیار زیادی در کیفیت فلزات دارد و تمامی ضایعات ناشی از برش فلزات را از بین می‌برد. از دیگر مزایای پولیش کاری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش استحکام و دوام محصولات فلزی
- بیشتر کردن خاصیت هدایت الکتریکی در فلزات
- افزایش توان فلزات به‌منظور انجام جوش‌های الکتریکی بر روی آن
- جذاب شدن و براق شدن محصولات فلزی
پولیش کاری با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه به طور مفصل آن‌ها را بیان می‌کنیم. پولیش کاری زمانی انجام می‌شود که سطح فلز باید کاملاً صاف و یک‌دست باشد. در صنعت تولید لوازم و محصولات فلزی تزیینی از پولیش کاری به‌صورت گسترده استفاده می‌شود. علاوه بر این ماشین‌های پولیش کاری می‌توانند لبه‌های محصول را کاملاً گرد کنند.
نکته مهم: عملیات پولیش کاری برای محصولاتی که ظاهر پیچیده‌ای دارند یا از قطعات به هم متصل شده، تشکیل شده است، استفاده نمی‌شود.
مواد و ابزارهای مورد استفاده در پولیش کاری چیست؟
در پولیش کاری از مواد و ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود. مشهورترین ابزارهای پولیش کاری همان ماشین‌های پولیش کاری هستند که در 3 نوع مختلف به بازار عرضه شده‌اند. هر کدام از ماشین‌های پولیش کاری مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند که در ادامه به بیان آن‌ها می‌پردازیم:
- دستگاه‌های پولیش کاری دستی
دستگاه‌های پولیش کاری دستی برای سطوح کوچک فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها ساختار فوق‌العاده ساده‌ای دارند و تنها از قطعات پولیش کننده، دسته و موتور ساخته شده‌اند. نحوه عمل دستگاه‌های پولیش دستی به این صورت است که در ابتدا با فشار دادن دستگاه به سطح قطعه، قطعات مخصوص پولیش کننده روی سطح فلز حرکت کرده و سطح مورد نظر را به‌صورت کامل پولیش می‌کنند.
دستگاه‌های پولیش کاری دستی برای تولید جواهرات و لوازم تزیینی فلزی به کار می‌رود و سطح آن‌ها را صاف و براق می‌کند. علاوه بر این آلودگی‌ها و خطوط ناشی از سایش و خراش‌ها را به طور کامل از بین می‌برد. علاوه بر صنعت جواهرسازی، پولیش کاری با ماشین‌های دستی در صنایع تولیدکننده محصولات چوبی، صنعت خودروسازی و ساختمان‌سازی نیز استفاده می‌شود.
دستگاه‌های پولیش کاری دستی کاربری بسیار آسانی دارند و کارایی آن‌ها زیاد است. سرعت انجام پولیش کاری با آن‌ها نیز در حد قابل‌قبولی قرار دارد. اگر می‌خواهید از این دستگاه به بهترین شکل ممکن استفاده کنید، باید دستورالعمل‌های سازنده و نکات ایمنی در خصوص کار با دستگاه را رعایت نمایید. دستگاه‌های پولیش کاری دستی سبک و قابل‌حمل هستند و از این لحاظ کارایی زیادی در صنایع مختلف دارند.
این دستگاه در کنار مزایا و کاربردهای فوق‌العاده خود تنها 2 مشکل بزرگ دارد. اول اینکه برای پولیش کاری در سطوح بزرگ و گسترده مناسب نیست. دوم اینکه سطوح سخت و مقاوم را نیز نمی‌توان به‌وسیله دستگاه پولیش کاری دستی، صاف و یک‌دست کرد.
- دستگاه پولیش کاری چرخ‌دار
از دیگر دستگاه‌هایی که می‌توانید برای پولیش کاری سطح فلزات از آن استفاده کنید، دستگاه پولیش کاری چرخ‌دار است. این دستگاه از 3 بخش چرخ پولیش کننده، موتور و دسته تشکیل شده‌اند و نحوه عملکرد ساده‌ای دارند. نحوه عملکرد دستگاه پولیش کاری چرخ‌دار به این صورت است که چرخ پولیش کننده آن به‌سرعت در حال چرخیدن است و در عین چرخیدن به سطح قطعه فشار وارد می‌کند.
دستگاه‌های پولیش کاری چرخ‌دار برای پولیش فلزات در سطح گسترده استفاده می‌شوند و در ضمن برخلاف مدل قبلی، برای پولیش کاری سطوح سخت و مقاوم نیز مناسب هستند.
برای کارکردن با دستگاه پولیش کاری چرخ‌دار باید در مرحله اول دیسک پولیش کننده را به دستگاه متصل کرده و سپس فلزی که قرار است سطح آن را پولیش کنید، روی دیسک بگذارید. حال دستگاه پولیش کاری را روشن نمایید تا عملیات پرداخت آغاز شود. فراموش نکنید که پس از اتمام کار دستگاه، آن را خاموش نمایید و دیسک را از داخل آن بردارید.
نکته مهم: اگر قصد پولیش کاری سطوح یا قطعات حساس را دارید، باید از دیسک پولیش کننده باکیفیت و مناسب بهره بگیرید تا احتمال خراشیدگی سطح کاهش یابد.
دستگاه‌های پولیش کننده چرخ‌دار به دلیل داشتن ابعاد بزرگ و وزن زیاد، قابل حمل‌ونقل نیستند و باید در یک مکان ثابت از آن استفاده کرد. از دستگاه‌های پولیش کاری چرخ‌دار نمی‌توان برای سطوح کوچک و قطعات حساس استفاده نمود.
- دستگاه‌های پولیش کاری الکترونیکی
دستگاه‌های پولیش کاری الکترونیکی نسل جدید دستگاه‌های پولیش کاری هستند و پولیش کردن را با سرعت بالایی انجام می‌دهند. این دستگاه‌ها از قطعات پولیش کننده، موتور و تجهیزات الکترونیکی ساخته شده‌اند. نحوه عملکرد دستگاه پولیش کاری الکترونیکی به این صورت است که در زمان روشن بودن دستگاه، قطعات پولیش کننده با سرعت زیادی حرکت می‌کنند و با فشار دادن دستگاه به سطح قطعه، سطح فلز یا قطعه فلزی موردنظر صاف و یک‌دست می‌گردد.
دستگاه‌های پولیش کاری الکترونیکی برای پولیش قطعات حساس و گران‌بها؛ مانند جواهرات کاربرد دارند. از این دستگاه‌ها میتوان برای پولیش سطوح بزرگ و گسترده نیز استفاده کرد. بسیاری از لوازم الکترونیکی حساس نیز توسط این دستگاه، پولیش می‌شوند.
کارکردن با دستگاه‌های پولیش الکترونیک سخت و پیچیده است و افرادی که به‌تازگی وارد این حرفه شده‌اند، باید قبل از کار با دستگاه، آموزش‌های لازم دراین‌خصوص را ببینند. این دستگاه‌ها قابلیت تنظیم شدت و سرعت را دارند که باید متناسب با قطعه مورد نظر تنظیم شود. قیمت دستگاه پولیش کاری الکترونیکی بالا است؛ بنابراین خرید آن تنها برای افرادی که پولیش کاری را به‌صورت حرفهای دنبال می‌کنند، صرفه اقتصادی دارد.
در فرایند پولیش کاری دستگاه‌ها و تجهیزات دیگری نیز وجود دارند که عملیات پولیش کردن را برای ما آسان‌تر می‌کنند. این دستگاه‌ها عبارت‌اند از:
- دستگاه پولیش ورق
- دستگاه پولیش داخل و خارج لوله
- دستگاه پولیش مخزن
- دستگاه پولیش عدسی مخزن
- دستگاه پولیش قابل حمل
انواع تکنیک‌های پولیش کاری چیست؟
در عملیات پولیش کاری علاوه بر استفاده از دستگاه‌های پولیش کاری از تکنیک‌های مختلفی نیز استفاده می‌شود. پولیش نرم و پولیش زبر دو تکنیک بسیار مهم در زمینه پولیش کاری فلزات هستند که در ادامه بیشتر با هر کدام از آن‌ها آشنا خواهید شد:
- پولیش نرم
اولین تکنیکی که برای پولیش کاری فلزات انجام می‌شود، پولیش نرم است. در این روش خطوط کم‌عمق و سطحی یک قطعه فلزی به‌صورت کامل از بین می‌رود. تکنیک پولیش نرم برای ایجاد شفافیت بیشتر در فلز و از بین رفتن ماتی آن نیز استفاده می‌شود.
پولیش نرم هیچ آسیبی به قطعه مورد نظر نمی‌رساند و محافظت کامل از قطعه را به همراه دارد. پولیش نرم نوعی تکنیک برای جلادهندگی فلزات نیز هست و گردوغبار سطح فلز را پاک می‌کند. گیلانس‌ها، اسکاچ‌های نواری، چتری و هزارلا از جمله مهم‌ترین ابزارها برای انجام پولیش نرم هستند. این ابزارها یک لایه‌نازک از سطح فلز را بر می‌دارند و به‌این‌ترتیب عملیات پولیش کاری را انجام می‌دهند.
- پولیش زبر
دومین تکنیکی که افراد برای پولیش کاری فلزات به کار می‌برند، پولیش زبر است که می‌تواند خطوط عمقی یک قطعه فلزی را از بین ببرد. مهم‌ترین ابزارهایی که برای پولیش سخت به کار می‌روند، سنباده نواری، سنباده چتری و سنباده هزارلا هستند که خود درجات سختی مختلفی دارند.
نکته مهم: هیچ‌گاه نباید برای از بین بردن خطوط سطحی فلز از پولیش زبر استفاده کنید؛ زیرا به ساختار قطعه مورد نظر آسیب وارد می‌شود.
برای تشخیص خطوط عمقی از خطوط سطحی باید ناخن خود را روی سطح قرار دهید. اگر ناخن در سطح قطعه فرو رفت، خطوط موجود عمقی هستند و اگر ناخن شما در سطح فرو نرفت، این خطوط سطحی هستند و باید برای ازبین‌بردن آن‌ها از تکنیک پولیش نرم استفاده کرد.
مراحل اجرای پولیش کاری چیست؟
برای اجرای پولیش کاری فلزات باید در مرحله اول روش مناسب برای آن را انتخاب نمایید. بعد از آن باید سطح فلزی را که می‌خواهید عملیات پولیش کاری را بر روی آن انجام دهید، تمیز کنید و تمام گردوغبار و آلودگی‌های موجود در آن را پاک نمایید.
در مرحله بعدی می‌توانید با استفاده از یک سنباده مناسب، نواقص و خراش‌های سطحی کار را برطرف کنید تا عملیات پولیش کاری با سرعت بیشتری انجام شود. در مرحله بعد باید با استفاده از دستگاه مناسب (پولیش دستی، الکترونیکی، ماشینی) را راه‌اندازی کرده و سطح مورد نظر خود را پولیش کاری نمایید.
در مرحله آخر نیز سطح را تمیز کرده تا براقیت و صافی آن بیشتر معلوم شود. در این مرحله می‌توانید برای افزایش مقاومت فلز مورد نظر آن را روغن‌کاری نموده یا به‌وسیله رنگ‌های مخصوص، آن را رنگ‌آمیزی کنید. فراموش نکنید که در حین پولیش کاری، فلزات نباید به نقطه ذوب برسند؛ بنابراین دمای دستگاه پولیش کاری را متناسب با نوع فلز تنظیم نمایید.
نکات مهم در انجام پولیش کاری چیست؟
پولیش کاری فلزات به همین سادگی‌ها که گمان می‌کنید نیست. این روش تکنیک‌ها و نکات بسیار مهمی دارد که برای افزایش کیفیت کار و رعایت ایمنی در زمان پولیش کاری اهمیت دارند:
- برای پولیش کاری باید از ابزارها و تجهیزات متناسب با نوع فلز استفاده نمایید تا در زمان پولیش کاری هیچ آسیبی به لایه‌های زیرین فلز وارد نشود.
- انتخاب روش مناسب برای پولیش کاری هر نوع فلز نیز از دیگر نکات مهم آن است. همیشه برای فلزات سخت، روش‌ها و تجهیزات قوی‌تر را انتخاب نمایید.
- قبل از انجام عملیات پولیش کاری سطح فلز را کاملاً تمیز کنید تا آلودگی‌های آن پاک شود.
- هنگام کار با دستگاه‌های پولیش کاری از کلاه، عینک و دستکش مخصوص استفاده کنید.
- در زمان پولیش کاری تنظیمات دستگاه؛ مانند سرعت، تعداد دوران‌ها و دمای دستگاه را باتوجهبه نوع فلز تنظیم نمایید.
- قبل از آغاز پولیش کاری، این کار را در یک سطح کوچک تست کنید تا از درست بودن روش پولیش کاری مطمئن شوید.
- بعد از اتمام پولیش فلزات حتماً از یک پوشش قوی برای فلزات استفاده کنید.
- در صورت نیاز در حین پولیش کاری سطح کار را تمیز کنید تا از تجمع براده‌های فلز بر روی آن جلوگیری شود.
- ابزارهای مخصوص پولیش کاری را درست و اصولی نگهداری کنید تا بتوانید در دفعات بعدی نیز از آن‌ها استفاده کنید.
کاربردهای پولیش کاری در صنایع مختلف چیست؟
امروزه پولیش کاری در صنایع بسیار زیادی به کار می‌رود. اغلب وسایلی که ما در طول زندگی روزمره خود از آن‌ها استفاده می‌کنیم، قبل از آنکه به دست ما برسند، پولیش کاری شده‌اند. از جمله این صنایع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- صنعت خودروسازی: برای افزایش براقیت و درخشندگی بدنه خودروها
- صنعت تولید فلزات: برای صاف‌کردن و صیقلی کردن سطوح فلزی
- صنعت شیشه‌بری: به‌منظور افزایش براقیت و صیقلی کردن سطح شیشه و ازبین‌بردن خط‌وخش‌های آن
- صنایع پلاستیک‌سازی: برای تولید قطعات صاف پلاستیکی
- صنایع ساختمانی: برای بیشتر شدن براقیت و صیقلی کردن سطوح مختلف از جمله فلزات، شیشه و پلاستیک‌ها
مزایا و معایب پولیش کاری چیست؟
پولیش کاری مزایای بی‌نظیری دارد و باعث افزایش کیفیت فلزات شده و شکل ظاهری آن‌ها را بهبود می‌بخشد. اگر فرایند پولیش کاری به‌درستی انجام نشود، آلاینده‌های موجود در هوا، مواد شیمیایی و سایش به‌راحتی سطح فلزات را تحت‌تأثیر قرار داده و سبب نابودی آن می‌شوند.
از طرفی با استفاده از فرایند پولیش کاری مقاومت فلزها تا حد بسیار زیادی افزایش یافته و طول عمر آن‌ها بیشتر می‌شود. پولیش کاری مزایای دیگری نیز دارد که از جمله آن‌ها میتوان به کاهش تجمع آلودگی در سطح فلز اشاره کرد. با پولیش کاری احتمال چسبیدن آلودگی‌ها به سطح آن کم شده و فرایند شست‌وشوی آن‌ها نیز راحت‌تر می‌شود.
با انجام پولیش کاری هدایت الکتریکی فلزات بیشتر شده که این امر استفاده از آن‌ها را در صنایع الکتریکی افزایش می‌دهد. پولیش کاری تأثیر بسیار زیادی در قابلیت لحیم‌کاری فلزات دارد.
پولیش کاری با وجود مزایای گسترده خود، معایبی نیز دارد. مهم‌ترین مشکلی که میتوان برای پولیش کاری فلزات در نظر گرفت، هزینه بالای برخی از روش‌های پولیش کاری است. علاوه بر این بسیاری از روش‌های پولیش کاری تنها برای قطعات کوچک مناسب هستند و برای سطوح بزرگ کاربردی ندارند. روش پولیش کاری پودری نیز که روشی نسبتاً ارزان‌قیمت محسوب می‌شود، دوام چندانی ندارد و برای فلزات سوراخ‌دار مناسب نمی‌باشد.
سؤالات متداول
بهترین روش پولیش کاری فلزات کدام است؟
بهترین روش پولیش کاری فلزات باید باتوجهبه سرعت پولیش کاری، نوع قطعه فلزی، میزان سختی فلز و هزینه پولیش کاری انتخاب شود.
کدام فلزات قابلیت پولیش کاری دارند؟
فلزاتی همچون استیل، آهن، برنج، آلومینیوم، مس و نقره را میتوان به راحتی با پولیش کاری صاف و صیقلی کرد.
برای تکمیل کردن فرایند پولیش کاری به چه تجهیزاتی نیاز داریم؟
برای بهتر شدن افزایش کیفیت پولیش کاری در مراحل پایانی کار میتوان از ابزارهایی؛ مانند نمد پولیش کاری، گیلانس، واکس پرداخت‌کاری، نوار سمباده‌‌ای پاکو و اسکاچ پرداخت‌کاری استفاده نمود.
آیا امکان پولیش کاری در منزل وجود دارد؟
بله، بسیاری از فلزات کوچک را میتوان در منزل نیز پولیش کاری کرد. البته بهتر است پولیش کاری حرفهای را کارگاههای مخصوص به آن انجام دهید.
جمع‌بندی
پولیش کاری جزء آخرین مراحل تولید فلزات در نظر گرفته می‌شود. در طی پولیش کاری سطح فلزات صاف و براق شده و تمامی ناهمواری‌ها و خطوط سطحی و عمقی موجود در آن، از بین می‌روند. پولیش کاری با استفاده از دستگاه‌های مختلفی؛ مانند دستگاه پولیش کاری دستی، ماشینی و الکترونیکی انجام می‌شود که در این مقاله مزایا، معایب و نحوه استفاده از آن‌ها را به‌صورت کامل بیان کردیم.
در پولیش کاری از تکنیک‌های مختلفی نیز استفاده می‌شود که باید باتوجهبه سطح قطعه انتخاب شود. معمولاً برای قطعات فلزی نازک و نرم که خطوط و ناصافی‌های سطحی دارند، از روش پولیش نرم و برای قطعات سخت‌تر فلزی که خطوط عمقی دارند، از تکنیک پولیش زبر استفاده می‌شود.
امروزه پولیش کاری در صنایع متعددی؛ مانند خودروسازی، شیشه‌بری، تولید محصولات چوبی، صنایع ساختمانی، پلاستیک و…. مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اثر پولیش کاری براقیت فلزات افزایش یافته و بسیاری از خصوصیات فیزیکی و ظاهری آن‌ها نیز بهبود می‌یابد. هزینه پولیش کاری در بسیاری از موارد زیاد است؛ بنابراین باید بهترین روش پولیش کاری را با توجه به بودجه در دسترس خود انتخاب نمایید.